UZAY HİKÂYELERİ

 

   Ay'a ayak basan NASA ekibi dönüşlerinde Türkiye'yi ziyaret etti. Peki neden? Radyo programcısı Jozi Zalma, Ay'a ilk ayak basan Amerikalıların Anıtkabir ziyaretinin hikâyesini anlattı:

   "Geveze" adıyla uzun yıllardır radyo programları yapan Jozi Zalma, Ay'a ilk ayak basan Amerikalı ekibin 1969 yılındaki Türkiye ziyaretine ilişkin önemli bir ayrıntıyı aktardı.

     Apollo 11 astronotlarından Neil A. Armstrong, Michael Collins ve Edwin E. Aldrin Ay dönüşlerinin ardından 29 Eylül 1969 tarihinde birçok ülkenin başkentini ve farklı şehirlerini ziyaret ettikleri bir dünya turuna başladılar. Bu dünya turunda ziyaret edilecek başkentler ve şehirlerden birisi de Ankara'ydı. Gazetemizin 21 Ekim 1969 tarihli sayısında çıkan habere göre, Apollo 11 mürettebatı 20-22 Ekim 1969 tarihlerinde bu dünya turu kapsamında Türkiye'nin başkenti Ankara'ya gelerek 20 Ekim 1969 tarihinde Anıtkabir'i ziyaret ettiler. 

   "Geveze" Ay'a ayak basan Neil Armstrong ve astronot arkadaşlarının Türkiye'ye geldiklerinde ilk gittikleri yerin Anıtkabir olduğunu anlattı. "Geveze" ayrıca, Atatürk'ün eğitim için yurt dışına gönderdiği ilk Türk mühendisi Necdet Eraslan'ın oğlu olan Arsev Eraslan'ın Apollo 11 için yazdığı yazılım programı ve görevdeki etkin katkılarının astronot ekibinin Anıtkabir ziyaretinde etkili olduğunu söyledi. (Cumhuriyet Gazetesi)   

   Apollo projesinde NASA'yı eğiten baba-oğul Eraslanlar

  -Uzay ve havacılık eğitimi için Atatürk tarafından Paris'e gönderilen, eğitimini başarıyla bitirerek ülkesine dönen, Türkiye'nin ilk uçak mühendisi, ilerleyen yıllarda kurulacak TÜBİTAK'ın fikir babası, Necdet Eraslan... Havacılık alanında başarılı faaliyetlerinin ardından yine Atatürk tarafından bu kez ABD'ye gönderiliyor. Bundan sonrası ise film gibi. Anlatır mısınız? Neler başarmıştır Necdet Eraslan?

   -Necdet Eraslan Türkiye'nin ilk uçak mühendislerinden. Atatürk, Necdet Eraslan'ı 1928'de Paris'e uçak mühendisliği eğitimi, 1937'de Amerika'ya Martin ve Vultee uçaklarını satın alması için yolluyor. Eraslan ABD'de roket eğitimi de alıyor. Hem teori hem pratik tecrübesi ile orada da sivriliyor. 

  1937'de Caltech'te roket eğitimi alırken dünyaca ünlü bilim insanı Theodore Von Karman'ın asistanı olması isteniyor. Doçentlik teklif ediliyor ama Eraslan kabul etmiyor, "Atatürk'e borcumu ödemem gerekiyor" deyip Türkiye'ye dönüyor. 

   Yıldız Teknik Üniversitesi'nin Makine Mühendisliği bölümünü kuruyor. Türkiye'deki ilk dizel motoru, elektriksiz köy kalmaması için de ilk su türbinlerini yapıyor. Ama Menderes gelince hepsinden vazgeçiliyor. 1960'larda Louisiana State Üniversitesi'nde ders verirken Apollo projesi için NASA personelini eğitiyor. Dizel motorda kompresör teknolojisini geliştirince dünyanın birçok yerine davet ediliyor ve konferanslar veriyor. AGARD'ın Türkiye temsilcisi seçiliyor, hayatını bilime adıyor, vefatından kısa bir süre önce dahi 'mekanizmada benzetişim programı' adında bir keşif yapıyor. Bugün yaptığı ilk dizel motor Yıldız Teknik Üniversitesi'nde sergilenmektedir.

TOLGA AYDOĞAN & ARSEV ERASLAN

   -Necdet Eraslan'ın Apollo 11 projesinde katkı sahibi olduğunu öğrendiğimiz oğlu Arsev Eraslan'ın da ABD'de imza attığı ve günümüzde de kullanıldığını belirttiğiniz projeler var. Burada da dile getirelim.

  -Necdet Eraslan'ın oğlu Arsev Eraslan ise 1965'te Tennessee Üniversitesi'nde doçent olarak çalışırken aynı zamanda Hava Kuvvetlerine bağlı Arnold Space Center'da Apollo 11 projesi için yazılım geliştirir. 1969'daki Neil Armstrong'un ay yürüyüşünün ardından astronotların dünyaya dönüşü için re-entry yazılımlarını ekibiyle birlikte gerçekleştirir. 

   1996'da NASA-Technology Transfer Center'ın başına geçer, baş bilim adamı olur. Adalet Bakanlığı için dünyadaki ilk üç boyutlu yüz tanıma teknolojisini (ILEFIS) hayata geçirir. Suçluları yakalamak için geliştirilen bu teknoloji Prof. Dr. Arsev Eraslan ve ekibi sayesinde günümüzde hemen hemen dünyanın birçok ülkesinde kullanılıyor. 

   Eraslan'lar çok kıymetli bilim insanları olarak karşımıza çıkar. İstikbal Göklerdedir diyen Ulu Önder'in bu gençleri onun vasiyetini yerine getirircesine Apollo 11 projesine katkıda bulunur.

   Yani Ay'a yolculuğun ardında NASA personeline ders veren baba Eraslan ve aynı proje için yazılım geliştiren oğul Eraslan vardı. Bu kitapta da detayları yer aldı. (TOLGA AYDOĞAN - Atatürk'ün İzindekiler / Cumhuriyetin Unutulan Kahramanları - Bilgi Yayınevi, Söyleşi: GAMZE AKDEMİR - Cumhuriyet Kitap)

***

Prof. Dr. DİLHAN ERYURT

   Ay yüzeyine insanlı inişin 51. yıl dönümü 20 Temmuz 2020 günü Google, Türk bilim insanı Dilhan Eryurt için bir Doodle hazırladı. Google açıklamasında, "Dilhan Eryurt.. evrenin sırlarına tuttuğunuz ışık için teşekkür ederiz!" deniliyordu. Bilim kadını Dilhan Eryurt, güneş modeli çalışmaları ile Ay'a ilk iniş projesine yaptığı önemli katkılardan dolayı, 1969 yılında NASA tarafından verilen Apollo Barış Ödülü'nü aldı. O dönem NASA'ya bağlı Goddard Araştırma Enstitüsü'nde bu konularda araştırma yapan tek kadındı.

   NASA ödüllü Dilhan Eryurt, 1973 yılında ODTÜ Fizik Bölümü'ne döndü, Astrofizik Anabilim Dalını kurdu. 1977 yılında TÜBİTAK Bilim Ödülü aldı, 1997 yılında TÜBA şeref üyeliğine seçildi. 1993 yılında emekli olana kadar ODTÜ'de çalıştı. 13 Eylül 2012 günü evinde vefat etti. Dilhan Eryurt'un ölümü, gazetelerde "NASA'daki ilk Türk bilim kadını sessizce veda etti" yazısı ile verildi. 

   Geçmişte ya da bugün, değerini bildiğimiz bilemediğimiz, gurur kaynağımız tüm bilim insanlarının görüyoruz ki en büyük sırları meraklı bir dimağ, azim ve iyi bir eğitim.

  Sayın devlet büyüklerimiz, madem aya, uzaya gitmek istiyoruz, neden üniversitelerimize, bilim insanlarımıza, üniversite gençliğimize bu kadar kötü davranıyoruz? (L. GÜLDEN TRESKE - BirGün Gazetesi)

Merhaba!